HAI NGÔI MỘ CỔ XÃ LIÊN KHÊ - Đồng Thị Hồng Hoàn

HAI NGÔI MỘ CỔ XÃ LIÊN KHÊ Đồng Thị Hồng Hoàn 1. Ngôi mộ thứ hai Ngày 18-19/10/2009, một công nhân lái máy xúc trong quá trình mở rộng nhà máy, tạo con đường tắt vòng lên nhà máy nghiền Klinker ở ngang núi Thành Dền (nhân dân Liên Khê còn gọi là núi Cửa Cái); máy xúc của công ty phụ gia xi măng Tân Phú Xuân xã Liên Khê, huyện Thủy Nguyên, đã phát hiện được một ngôi mộ cổ cách bờ sông Đá Bạc chừng 100m. Ngày 20/10/2009, Bảo tàng Hải Phòng đã cử cán bộ về xã Liên Khê khai quật “chữa cháy”. Hiện vật khai quật thu được: 7 chiếc mâm bồng bằng gỗ (đường kính 0,48m, phía dưới có 3 chân, chính giữa lòng mâm nổi khối ụ tròn), 4-5 pho tượng người bằng gỗ cách điệu, phong cách đơn giản như tượng nhà mồ Tây Nguyên, mai gỗ, đĩa gỗ, chén gỗ, lược gỗ và hơn hai chục di vật là lọ, bình, vò, chum, bát… bằng đất nung, hoa văn trang trí chủ yếu là hình tổ ong, khắc vạch. Ngoài ra, người ta còn tìm thấy một số quả cau và vết tích của những lá trầu không. Quan tài là một thân cây gỗ lớn, đường kính xấp xỉ 0,6m, dài 2,95m. Tấm địa và tấm thiên của áo quan được chế tạo liền nhau từ một cây gỗ nguyên và vẫn giữ được kỹ thuật khoét hình lòng thuyền của loại hình mộ thuyền truyền thống của văn hóa Đông Sơn. Hai tấm thiên và địa khớp với nhau bằng mộng, phía đầu của tấm địa được đục một lỗ tròn, sâu. Trong quan tài không thấy dấu vết của xương cốt người ngoài vết tích, có thể, của chiếu cói. Ở ngôi mộ cổ ở núi đất thành Dền xã Liên Khê, bên cạnh kỹ thuật đục, đẽo truyền thống, đã thấy xuất hiện kỹ thuật cưa, mài và kỹ thuật tấm ghép tạo nên quan, quách của ngôi mộ. Nhờ dấu ấn hình con thuyền lưu lại khá rõ, khiến cho có người liên tưởng đến mộ áo quan hình thuyền muộn hoặc là dạng chuyển biến trung gian giữa áo quan hình thuyền sang áo quan. 2. Hiện vật ngôi mộ thứ hai Được sự đồng ý của các đồng chí lãnh đạo Bảo tàng Hải Phòng, chúng tôi đã tiêp xúc với các di vật mộ cổ Thành Dền xã Liên Khê, tại nơi bảo quản của Bảo tàng. Tìm hiểu áo quan, quách mộ cổ và các hiện vật khác cho thấy kỹ thuật chế tác đồ gỗ và kỹ thuật sơn ta ở thời kỳ đầu công nguyên đã đạt tới trình độ tinh xảo tuyệt vời như chiếc lược chải đầu làm bằng gỗ tinh xảo; hàng loạt những chiếc mâm bồng lớn (khi khai quật còn thấy những quả cau đặt ở trên mâm bồng, cho ta biết người Việt cổ đã có tục ăn trầu từ thời đầu công nguyên). Tiếp theo là một nhóm tượng gỗ nhỏ có phong cách cùng dạng tượng nhà mồ Tây Nguyên. Nghiên cứu trang phục người Đông Sơn còn lưu giữ trên cán dao găm (tại Hải Phòng cũng có loại dao găm cán hình người) và trên trống đồng, có thể cho phep ta nghĩ, người Tây Nguyên là một nhánh của người Đông Sơn- người Việt cổ sống ở ven sông, biển; sau do mực nước biển dâng lên cao, họ phải di chuyển dần vào xâu trong đất liền và mang theo tục lệ ăn mặc trang phục, chôn cất và một số tâp tục khác của người Việt cổ như sử dụng chiêng trống v.v… Về cách chôn cất ngôi mộ cổ Liên Khê, dựa vào khảo sát thực địa và tìm hiểu qua những người Liên Khê đã được trông thấy khi hai ngôi mộ đã bị phát hiện ngẫu nhiên, có thể giả thiết như sau: Người xưa đã tạo huyệt mộ bằng cách đào (hầm mộ) sâu vào trong lòng núi, trên mực nước sông đương thời chừng dăm ba mét, rồi dùng thuyền to hoặc bè mảng to đưa quách gỗ và áo quan vào; trước tiên lèn chặt nền quách, rồi đặt quách vào, dùng đất sét trắng gia cố xung quanh; tiếp đến là đặt áo quan vào lòng quách, xếp đồ tùy táng, rồi đổ đầy quách một lớp bùn hợp chất bảo quản, lấp mái che; cuối cùng lâp đất đầy hầm mộ. Niên đại của mộ cổ Thành Dền-Liên Khê, có thể vào thế kỷ 2-3 CN. Đấy là ngôi mộ thứ hai. Còn ngôi mộ thứ nhất ở đâu? 3. Ngôi mộ thứ nhất cần được tiếp tục khai quật và bảo quản. Ngôi mộ này đã được công ty khai thác chất phụ gia cho xi măng Tiến Thành phát hiện từ năm 2008 (cũng ở trên núi đất Thành Diền gần khu vực ngội mộ thứ hai). Công ty Tiến Thành đã đưa xuống chân núi Thành Dền và làm thủ tục chôn cất, xây mộ, ốp gạch mầu đen. Hiện nay ngôi mộ này đã bị sụt lở toàn bộ. Anh Cảnh (trưởng ban văn hóa, thể thao & du lịch xã Liên Khê) đã đưa chúng tôi đến xem ngôi mộ và đã chụp ảnh ngôi mộ cổ này. Chúng tôi được anh Đặng Văn Đức, người bảo vệ cho công ty khai thác nguyên vật liệu đá 1693 và anh Phạm Văn Nhanh công ty Tân Phú Xuân cũng như anh Cảnh – cán bộ xã Liên Khê cho biết và khẳng định: hai ngôi mộ nằm cách nhau khoảng 200m và có kết cấu, hình thù rất giống nhau. Chúng tôi nghĩ rằng, ngôi mộ thứ nhất đã bị xây này cần phải được cơ quan chuyên môn tiếp tục khai quật và bảo quản đúng nơi, đúng chỗ của nó. Ta không thể châp nhận sự cho qua chuyện. Bảo tàng Hải Phòng và Sở văn hóa,thể thao& du lịch đã biết, nhưng chưa muốn khai quật. Viện Khảo cổ học đã biết việc này chưa? Ý kiến khách quan và khoa học là cần khai quật mộ này để tìm hiểu thêm về các loại hình di vật ở thời kỳ cuối Đông Sơn và những vấn đề khác nữa mà nhiều nhà nghiên cứu quan tâm, mặc dù Bảo tàng Hải Phòng đã khai quật được một ngôi mộ cổ với di vật,ngoài một ít đồ gốm, chủ yếu là các loại hình đồ gỗ khác nhau ở ngôi mộ thứ hai, nhưng đánh đồng và dự đoán ngôi mộ thứ nhất sẽ có di vật hoàn toàn ngôi mộ thứ hai là điều quá chủ quan. Việc phát hiện thêm ngôi mộ này, cho phép chúng ta nghĩ có thể còn có những ngôi mộ khác như vậy ở khu vực này? Nhưng trong khi chưa tìm ra những ngôi mộ khác, tại sao không tiến hành nghiên cứu ngôi mộ thứ nhất. Có thể khi tham gia khai quật chữa cháy ngôi mộ thứ nhất các nhà khoa học quan đến loại hình mộ táng thời kỳ đầu công nguên sẽ phát hiện thêm nhiều vấn đề khoa học mà ngôi mộ thứ hai chưa có? H1- Khu vực phát hiện hai ngôi mộ cổ, nằm ở chân núi đất Thành Diền, xã Liên Khê, huyện Thủy Nguyên Hải Phòng. H2- Ngôi mộ cổ thứ nhất được công ty Tiến Thành phát hiện và đưa ngôi mộ cổ này xuống dưới núi và xây dựng như trong ảnh, nằm ở chân núi đất Thành Diền, xã Liên Khê, huyện Thủy Nguyên Hải Phòng. H3- Ngôi mộ cổ thứ hai được bảo tàng Hải Phòng khai quật chữa cháy ở chân núi đất Thành Diền, xã Liên Khê, huyện Thủy Nguyên Hải Phòng. H4- Quan tài ngôi mộ cổ thứ hai được bảo quẩn tại bảo tàng Hải Phòng. H5-Một số di vật gỗ sơn ta ở ngôi mộ thứ hai như: lược, mai, mâm bồng, tượng gỗ…